به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر
تحولات عمده در تشریفات پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران
پس از پیروزی انقلاب، اولین و مهمترین تحول در تشریفات، طرد "تشریفات" و انکار آن به طور کلی بود که هنوز هم بعضا این مقوله شنیده می شود. البته از آن جهت که تشریفات قبل از انقلاب عمدتا و اساسا به ترتیبات مرسوم در دربار شاهنشاهی اشاره داشت که اکثرا مواردی بود که اسلام آنها را نهی و منع کرده است، و بعضا تقلیدی از رسوم معمول در کشورهای خارجی و به خصوص سلطه گر بود، خصومت با تشریفات مرسوم و معمول قبل از انقلاب کاملا قابل درک بوده و هست. اما از آنجا که برخی از امور تشریفات از جمله حرمت مهمان به ویژه سفرا و فرستادگان، نمایش اصول مهمان نوازی که در میان ایرانیان سابقه دیرین و بنیان سنگین دارد، و بیشتر از هر مقوله، اصل عمل رعایت اصل حاکمیت برابر کشورها و شئون ملی آنها به شکل برابر و بدون تبعیض موجب شد تا مسئولان امر در وزارت امور خارجه، مشکلاتی را که انکار و طرد تشریفات در روابط با دیگر کشورها ببار آورده بود و در چارچوب "عمل متقابل" عینا علیه فرستادگان و هیأتهای دولتی ما صورت می گرفت، شناسایی شود و تشریفات راستینی بر اساس تعلیمات دین مبین و آیین تشیع شناسایی و ارزش های انقلاب بنیان نهاده شود و به سایر کشورها اعلام گردد. در نتیجه، ضمن قبول تعدادی از موارد تشریفات مرسوم بین المللی که با آن اصول در تضاد نبود، ترتیبات مشخصی اعلام و معمول گشت که تشریفات جمهوری اسلامی ایران را حتی از بسیاری از کشورهای مسلمان متمایز ساخت، که اهم آنها به قرار زیر است:
- رعایت حجاب: چند صباحی از پیروزی انقلاب نگذشته بود که طی بخشنامه ای رعایت حجاب برای همسران اعضای نمایندگی خارجی و نیز مأموران زن اعزامی به خارج و زنان شرکت کننده در کنفرانس ها و همایش های بین المللی الزامی شد. همچنین این قاعده که به "کد حجاب اسلامی" معروف شده است، برای زنان دیپلماتهای خارجی مقیم ایران و نیز زنان عضو هیأتهای خارجی و همسران مردان عازم ایران لازم الرعایه گشت.
- حرمت لمس نا محرم: دومین بخشنامه درباره حرمت دست دادن با نامحرم بود که حرمت نبوی است. بر اساس این بخشنامه مردان و زنان سازمان های دولتی در داخل و خارج از دست دادن با نامحرم منع شدند. البته این بخشنامه هنوز پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برای کسانی که آنرا نشنیده اند و یا اساسا با آن مخالف هستند، مشکلاتی ایجاد می کند. برای حل این مشکل تمهیدات متعدد اندیشه شده است که بهترین آن، اعلام این موضوع به عنوان یک ارزش اسلامی- انقلابی در راستای حفظ حرمت زنان، قبل از هر ملاقات و دیداری است که زنان مصدر امور هستند و یا به عنوان عضو هیأت حضور و شرکت دارند. لازم به ذکر است که در تشریفات مرسوم در غرب که در بسیاری از کشورهای دیگر و حتی ممالک مسلمان هم معمول است، زنان نسبت به مردان همان حوزه و نیز مردان و زنان شرکت کننده در جلسات و گردهمایی ها، در دست دادن تقدم دارند و رد دست آنها که به منزله اظهار لطف و مرحمت است، توهین تلقی می شود. در نتیجه اگر مردان از دست دادن با آنها پرهیز کنند، شدیدا آزرده می شوند. به خصوص امکان کارکردن با زنانی که در حلقه کاری و یا طرف مستقیم مردانی باشد که دست آنها را رد کرده اند، سخت و همکاری تقریبا غیر ممکن می گردد و هر توضیحی هم که بعد از این انکار مطرح شود، مسموع نیست و آزردگی آنان را برطرف نمی سازد. همان بهتر که از قبل آنان را آگاه نمود.
- عدم حضور بر سر سفره و میز شراب: بر اساس نهی نبی مکرم(ص) مسلمان نباید بر سر سفره (امروزه: میز)ی بنشیند که شراب بر سر آن سرو می شود. بر این اساس، مقامات دولتی نمی تواند در ضیافت های رسمی و خصوصی که بر سر میز آنها شراب می گذارند و یا حتی کسی با لیوان شراب می نشیند، بنشینند، همچنین دولتیان نمی بایست برای صرف صبحانه، ناهار یا شام در بارها و قسمت هایی از رستوران ها که محل سفارش و نوشیدن مشروبات الکلی است، حضور یابند. همچنین مقامات یاد شده، نمی بایست با لیوان سایر نوشیدنی ها ادای نوشیدن به سلامتی دیگران (تست) در بیاورند و به میزبان یا مهمانان خود رعایت این موضوع را یادآور شوند. بر همین اساس، مسئولان تشریفات هیأتها و نمایندگی ها در خارج از ایران موظف اند قبل از ورود مقامات دولتی ایران به اتاق هتل های محل اقامت، هماهنگی نمایند تا شیشه های مشروب داخل یخچال جمع آوری و به خارج اتاق منتقل و به مسئولان هتل تحویل شود.
- عدم شرکت در مجالس رقص و آواز: همچنین مردان سیاست و دیپلماسی و دولتیان از حضور در مجالس رقص و آواز از جمله باله، اپرا، کنسرت، سیرک و مراسم توزیع جوایز که در آنها رقص و آواز مرسوم و زنان با لباس های شب شرکت می کنند، مسابقات ورزشی مختلط و حتی مناسبت هایی که به ظاهر رنگ اسلامی دارد و زنان به رقص و آواز می پردازند مانند "سماع" منع شدند. بنا بر این، اگر مقامات دولتی به مجلسی دعوت شدند که شائبه این امور می رود باید قبلا سئوال نمایند و در صورت پیش بینی این برنامه ها، با ارائه عذری مقبول در آن مجالس و محافل شرکت ننمایند که شرکت در این مجالس و برخاستن به محض شروع رقص و آواز در میانه مجلسی که مقامات دولت میزبان حضور دارند، توهین به آنان تلقی می شود. یا اگر توان چانه زنی دارند، در صورت امکان تقاضا نمایند که این قسمت از برنامه حذف و با موردی دیگر جایگزین شود. ضمنا چون در برخی از کشورها، هنگام ورود مهمانان عالی رتبه، حرکات موزونی به عنوان "رقص خیر مقدم" دارند و زنان گروه با لباس های ناقص به اجرای برنامه می پردازند، باید قبلا مقامات میزبان را از عدم انجام این برنامه آگاه نمود تا قطع برنامه ای که به عنوان خیرمقدم عرضه می گردد، به سوء توجه و ناراحتی تعبیر و سبب آزردگی میزبان نشود.
- عدم شرکت در مهمانی ها، مراسم و برنامه هایی که به مناسبتی مرتبط با کشورهایی برگزار می شود که ایران با آنها روابط سیاسی و رسمی ندارد. همچنین دست ندادن، گفتگو نکردن و عکس نگرفتن با مقامات این کشورها و عدم قبول هدیه از طرف آنها و عدم مصاحبه مطبوعاتی با خبرنگاران وابسته به آنها.
- رد هرگونه تحف غیر مشروع اعم از مشروبات الکلی، وسایل لهو و لعب، نشریات و فیلم های دارای صور قبحه، کالای قاچاق و ممنوع از سوی هر مقام و هر نهاد و بازگرداندن این تحف در صورت ارسال و اطمینان از بازگشت آنها به مبدأ.
- عدم حضور در مهمانی های کنار دریا و استخر: مقامات یاد شده، همچنین نمی توانند در مهمانی هایی که در کنار استخر و کنار دریا که محل شنا است و یا امکان شنا هست، حضور یابند.
- عدم خرید از مراکز حراج: دولتیان و به ویژه دیپلمات های ایرانی از حضور در مراکز حراج البسه و لوازم که محل هجوم عموم است به جهت حفظ شئون کشور منع شده اند.
- عدم اسکان در مناطق نا مناسب و عدم اقامت در هتل های ارزان و بد نام: دیپلمات ها و مأموران اعزامی از سکونت در مناطق و محلات نا مناسب و نیز اقامت در هتل های ارزان که عموما خوش نام نیستند و هتل های وابسته به قمارخانه ها و کاباره ها، نیز منع شده اند.
- عدم استفاده از کراوات، پاپیون: اعضای کادر دیپلماتیک، مقامات و کارمندان رسمی دولت از کاربرد کراوات و پاپیون و نیز دستمال جیب بالای کت(پوشت) منع شده اند. به همین خاطر پیراهن های بدون یقه معروف به یقه دیپلماتیک یا یقه علمایی مرسوم شد. همچنین پوشیدن البسه و قسمت های از پوشش که نشانه ادیان غیر الهی، لباس سایر ملل، غیر اسلامی و بعضا غیر شیعی است پرهیز نمایند.
- خوردن غذاهای حلال، گوشت و مرغ ذبیحه و ماهی های فلس دار: مقامات یاد شده همچنین مجاز هستند که در رستوران های با نشان حلال، غذا صرف نمایند؛ هنگام سفر غذای اسلامی Muslim Meals سفارش دهند؛ در مهمانی ها میزبان را از این موضوع آگاه نمایند و در صورت عدم رعایت، از خوراک های حلال و ماهی های فلس دار تناول نمایند و هنگام میزبانی، از گوشت و مرغ ذبیحه و ماهی های مجاز بهره گیرند، دقت شود که در برخی از خطوط هواپیمایی، خوراک اسلامی به معنی گوشتی غیر از گوشت گاو و گوساله است و بعضا خوراک مرغ ارائه می شود که در صورت ذبیحه نبودن، آن هم مأکول نیست. ضمنا در کشورهایی اسلامی، اساس، وجود خوراک ذبیحه و حلال است مگر، خلاف آن مشاهده و شنیده شود.
- رعایت شئون کشور: نمایندگان سیاسی، مقامات و کارمندان دولت وظیفه دارند هنگام مراوده با خارجیان و نیز هنگام سفر به خارج ارزش های دینی و انقلابی و فرهنگ ملی را حفظ و حراست نمایند و حتی افراد عادی به مثابه نمایندگان فرهنگی، ارزش های کشور را به نمایش گذارند.
- عدم خرید، اجاره، امانت، نگهداری و تماشای فیلم ها و مجلات دارای صور قبیحه.
- عدم اخذ وام از منابع خارجی و عدم تردد و مراوده با معاندان نظام.
- عدم استفاده از استخرهای مختلط.
- عدم مراجعه به آرایشگاه های عمومی که محل مراجعه مردان و زنان به صورت مشترک است و عدم استفاده از جنس مخالف برای اصلاح، پیرایش و رنگ کردن مو و ماساژ.
همراه با اصول فوق، رعایت تعداد دیگری از اصول کلی اجتماعی هنگام اقامت برای همه ایرانیان اعم از دولتی و غیر دولتی نیز در خارج ضروری است، از جمله:
- عدم نمایش حرکاتی ناشی از عصبیت و عصبانیت از جمله تنبیه فرزندان و رفتار نامناسب با اهل خانه و همکاران در ملاء عام و حتی در منزل و در اداره و توسل به حرکات غیر مقبول هنگام خشم مانند .فریاد زدن.
- رعایت قوانین راهنمایی – رانندگی، آیین نامه های حفظ محیط زیست، مقررات سفر و اقامت.
- پرداخت به موقع قبوض آب و برق و تلفن.
- مدارا با همسایگان و نمایش اخلاق حسن همجواری.
- رفتار پسندیده با رانندگان و خدمه محلی و حفظ حرمت آنان،
- رعایت ترتیبات مرسوم پرداخت در فروشگاه ها و پرهیز از هر اقدام که موجود سوء ظن شود،
- استفاده از امکانات موجود محل اقامت در چارچوب مقررات و آیین نامه های محل.
یادآوری 1- موارد فوق برای همه مقامات رسمی، اعضای هیأت ها و خانواده آنها الزامی است.
یادآوری 2- چنانچه عدم شرکت در یک برنامه سبب کدورت میزبان و احتمال عمل متقابل به مثل او می رود، لازم است مورد به اطلاع رییس نمایندگی سیاسی در محل و یا به اداره کل تشریفات در تهران برسد تا توصیه لازم دریافت و بر همان اساس اقدام شود.
یاد آوری 3- اگر عضوی از اعضای هیأت ها از موارد یادشده تخطی نماید، ضروری است در اسرع وقت مراتب را به رییس نمایندگی یا اداره کل تشریفات در تهران اطلاع دهد تا اقدام بایسته صورت گیرد. |
